پرسش و پاسخ (شماره ۱۷۷)

آقایان جعفر جهانی و جلال صالحی بخشی از پرسش را پاسخ دادند ولی فقط آقای مرتضی سالم غلامی پاسخ کاملی را برای ما ارسال کردند.

۱- چرخ‌های اسپول (قرقره) بلند اغلب در سیستم انتظاری استفاده می‌شوند مخصوصا برای ماهیگیری کپور و ساحلی (سورف) چون امکان پرتاب بلند را به ماهیگیر می‌دهد.

۲- زائده پشتی فضایی برای حرکت محور چرخ (شفت) ایجاد می‌کند. چون طول قرقره بلند است بنابراین محور آن نیز باید بلند باشد و نیاز به فضای بیشتری در چنین چرخ‌هایی برای بالا و پایین رفتن قرقره و محور آن است.

۳- علت شیب‌دار بودن اسپول این است که هنگام پرتاب، قسمتی از نخ که در پایین قرقره قرار می‌گیرد کم‌ترین اصطکاک را با لبه چرخ و قسمت بالایی نخ موقع خروج از اسپول داشته باشد تا در نتیجه شرایط برای پرتاب بلندتری فراهم گردد.

از جناب عبدالعلی یزدانی نیز برای طرح این پرسش سپاس‌گزاری می‌کنیم.

پاسخ تکمیلی جناب یزدانی:

دو قسمت این پاسخ درست است ولی قسمت سوم پاسخ خیلی کوتاه بوده و کاملا گویا نیست. بد نیست علت این که این چرخ‌ها را این گونه با قرقره بلند ولی با عمق کم می‌سازند را بدانیم:

وقتی موضوع ماهیگیری انتظاری مانند ماهیگیری از لب ساحل دریا مطرح باشد شما مجبور به پرتاب های دور و بلند هستید در حالی که به دلایل متعدد باید نخ‌های محکم و بالنسبه ضخیم بکار ببرید و از وزنه‌های سنگین هم‌ بهره بگیرید. برای پرتاب‌های بلندتر به وسیله چرخ‌های اسپینینگ چند کار می‌شود کرد.یکی این که از نخ‌های نازک‌تر و نرم‌تر استفاده کنید که در این مورد تقریبا عملی نیست.

راه دیگر این است که از وزنه سنگین‌تر استفاده کنید که آن هم مشکل ضخیم‌تر شدن نخ و لزوم استفاده از چوب‌های با قدرت پرتاب بیشتر را به دنبال دارد و راه دیگر این است که از قرقره‌های با قطر بیشتر و در واقع قرقره‌های با قطر بدنه قرقره یا Arbor (تنه قرقره) بزرگتر استفاده کنید که عمق کمتری دارند تا نخ همواره از لایه‌های نزدیک به روی قرقره باز شود که آسان‌تر باز می‌شود. خوب برای این که مقدار قابل توجه از نخ را روی قرقره‌ای با تنه بزرگ جا بدهیم فقط دو راه داریم یا باید قطر قرقره را خیلی خیلی بزرگ بگیریم که در این صورت چرخمان تبدیل می‌شود به یک چرخ بزرگ و سنگین و یا این که طول قرقره را بیشتر بگیریم تا میزان نخ مورد نظرمان روی قرقره جا بشود. خوب چون کپورگیری هم نیازمند پرتاب های دور و سنگین است از این نوع چرخ‌ها در کپور گیری هم استفاده می‌شود.

اما چرا بدنه قرقره را کمی شیب‌دار می‌سازند. دلیل آن عینا مانند دوک‌های نخ‌ریسی و نساجی است، برای این که خود دوک در محل اسقرار خود ثابت می‌ماند و نخ باید از یک سر باز شود اولا زاویه امتداد نخ با دوک و یا تنه قرقره کم است مخصوصا زمانی که نخ از لایه های پایینی دوک باز می‌شود زاویه نخ‌ با سطح تنه دوک خیلی کم می‌شود خوب در این حال وقتی نخ دارد از لایه‌های بالاتر باز می‌شود و به سمت قاعده دوک می‌رود مشکلی ایجاد نمی‌شود ولی وقتی نخ خواست از پایین به بالا باز شود به علت همین زاویه کم با لایه‌های بالایی گیر پیدا می‌کند و همراه با اصطکاک می‌شود مخصوصا اگر نخ کمی ضخیم باشد این مشکل بیشتر می‌شود. برای حل این مشکل دوک را زاویه‌دار می‌سازند تا این گیر و درگیری به حداقل برسد.

چون همین مساله در مورد چرخ‌های ماهیگیری با قرقره بلند صادق است بدنه این قرقره‌ها را هم شیب‌دار می‌سازند. این کار یک‌ خاصیت دیگر هم به همراه می‌آورد و آن این‌ است که قسمت‌های جلوی قرقره کمی عمیق‌تر شده و خطر بیرون ریختن نخ را کاهش می‌دهد. در این قرقره‌ها لبه جلویی نسبت به تنه قرقره زاویه‌دار ساخته می‌شود تا به باز شدن آسان‌تر نخ کمک کند.