فیدر (طعمه‌‌پاش متمرکز) وسیله‌‌ای مفید برای هر ماهیگیر تیزهوشی است تا در آن مهارت پیدا کند، مخصوصا برای صید ماهیان نسبتا کوچک (Coarse fishing). روشی عالی برای انواع متنوعی از ماهی‌‌ها که از بستر آب تغذیه می‌‌کنند. راهنمای آموزشی آقای دومنیک گارنت (Dominic Garnett) برای ماهیگیری فیدر سرشار از نکات کاربردی، نقشه ریسه‌‌ها و سال‌‌ها دانش عملی است که او لب آب از دیگر ماهیگیران حرفه‌‌ای گردآوری کرده است.

برای هر شرایطی، فیدر درست را انتخاب کنید (Dominic Garnett)

در سیر تکاملی ماهیگیری، فیدرها باید یکی از بهترین ابزارهای ماهیگیری تلقی شوند. به‌‌طور خلاصه، فیدر ماهی را به سمت قلاب جذب می‌‌کند و به شما کمک می‌‌کند تا ماهی‌‌های نسبتا درشتی مانند سیم، لای‌‌ماهی و کپور بگیرید.

اما یک فیدر (Swim Feeder یا به‌‌صورت خلاصه Feeder) دقیقا چیست؟

نسخه اصیل فیدر یک کپسول پلاستیکی سوراخ‌‌دار بود که برای طعمه‌‌پاشی موثر نزدیک ماهی طراحی شده بود. همچنین فیدرها برای فائق آمدن بر مشکلاتی مانند شرایط جوی بد یا نقاط آبی عمیق یا دوردست به کار می‌‌روند، جایی که پرتاب کردن دقیق طعمه یا ماهیگیری به روش شناوری ممکن نباشد.

بگذارید مطالب را با معرفی انواع اولیه فیدرها و دلیل طراحی آنها آغاز کنیم.

انواع اولیه فیدرها

فیدر ماگوت (MAGGOT)

فیدر ماگوت

این قوطی‌‌های پلاستیکی قدیمی در طرح‌‌ها و اندازه‌‌های مختلف تولید می‌‌شوند ولی همگی کاری یکسان انجام می‌‌دهند: با حداقل هزینه، طعمه زنده آزاد را درست در کنار ماگوت‌‌های روی قلاب شما رها می‌‌کنند. گاهی با نام فیدر ‌‌بسته (Blockend) شناخته می‌‌شوند، چون انتهای قوطی بسته شده است تا از فرار زودهنگام لاروها جلوگیری شود. پس از گذشت سال‌‌های زیاد، همچنان بسیار موثر هستند.

فیدر باز یا طعمه خردشده (OPEN END OR GROUNDBAIT)

فیدرهای باز؛ چوب و لوازم ماهیگیری باید متناسب با اندازه فیدر باشند

این فیدرها برای طعمه‌‌پاشی دقیق با مواد ریز یا خردشده (Groundbait) فوق الهاده عالی هستند. کافیست که ترکیبات خود را درون فیدر بفشارید و سپس آن را پرتاب کنید. آنها در شکل‌‌ها و اندازه‌‌های متفاوت موجود هستند، از انواع خیلی بزرگ که در جریان آب ثابت می‌‌مانند تا انواع ظریف که برای ماهیگیری محتاطانه در زمستان مناسب هستند.

فیدر قفسی (CAGE)

سوراخ‌های بزرگ‌تر ذرات را زودتر آزاد می‌کنند و ابر جذابی در مناطق کم‌عمق شکل می‌دهند

این فیدر در واقع یک فیدر ‌‌باز با سوراخ‌‌های بزرگ‌‌تر است. گاهی لازم است که مواد طعمه‌‌پاشی با سرعت بیشتری در آب رها شوند پیش از آن‌‌که به کف آب برسند. این فیدر دقیقا همین کار را انجام می‌‌دهد و با ایجاد یک ابر جذاب، ماهی‌‌ها را جذب می‌‌کند. این روش برای مناطق کم‌‌عمق‌‌تر و ماهیگیری در تابستان فوق العاده است و با طعمه‌‌های خرد شده مانند نان نتیجه‌‌ای عالی به همراه دارد.

فیدر مِتود (METHOD)

فیدر متود برای بیشتر ماهی‌های بزرگ کف‌خوار کارآمد است

این طراحی یک پیشرفت مبتکارانه بود، این فیدر عملکردی کاملا متفاوت نسبت به انواع دیگر دارد. فیدر با یک طرف صاف در ریسه ثابت می‌‌ماند به‌‌جای این‌‌که آزادانه روی نخ حرکت کند. به سادگی طعمه‌‌های ریز و چسبناک خود را روی فیدر شکل دهید (می‌‌توانید با اضافه کردن تخم‌‌مرغ، مخلوط را چسبناک کنید). سپس می‌‌توانید طعمه اصلی و قلاب را درون مواد فیدر مدفون کنید و یا در فاصله چند سانتی‌‌متری آن قرار دهید. ماهی‌‌ها به سمت فیدر هجوم می‌‌برند تا غذا را بیرون بکشند ولی ناخواسته طعمه اصلی را برمی‌‌دارند و معمولا به دام می‌‌افتند. این یک شیوه کم خطا در ماهیگیری است. در واقع تنها چیزی که ممکن است اشتباه پیش برود این است که چوب شما به داخل دریاچه کشیده شود، اگر شما به موقع عمل نکنید.

فیدرهای تخصصی‌‌تر …

فیدرهایی که تاکنون معرفی شد برای درگیر کردن شما بیش از حد کافی هستند. با این حال اگر مشتاق هستید تا انواع بیشتری را امتحان کنید، چند مورد دیگر وجود دارد که ارزش ذکر کردن دارند.

فیدر پِلِت (Pellet) اصولا برای ماهیگیری تجاری استفاده می‌‌شود و مقدار کمی پلت را به ماهی ارائه می‌‌دهد. فیدر بانجو (Banjo – نوعی ساز زهی) نیز به شکلی مشابه طراحی شده تا تکه کوچکی از مواد طعمه‌‌پاشی را به همراه طعمه اصلی دقیقا در میان آن ارائه دهد. همچنین برخی از این فیدرها حالت ارتجاعی دارند که به کاهش ضربه ماهی کپور کمک می‌کند.

فیدرهای پلت Guru

و در آخر فیدرهای ویژه بزرگ که برای شرایط خاص طراحی شده‌‌اند مانند زمانی که می‌‌خواهید طعمه‌‌پاشی را در حجم زیاد و برای مدت طولانی انجام دهید. آنها برای رودهای بزرگ و جریان‌‌های سریع نیز خوب هستند. یک فیدر با وزن حدود ۸۰ تا ۱۲۰ گرم که به‌‌خوبی به بستر آب می‌‌چسبد پیشنهادی مناسب است. فقط باید مطمئن شوید که چوب و تجهیزات شما برای این شرایط سخت مناسب باشند. موازنه درست بین چوب، نخ، فیدر و اندازه قلاب، نکته اساسی در ماهیگیری با فیدرها است.

لوازم ماهیگیری با فیدر

پس از این که تقریبا فهمیدید چه نوع فیدری مناسب مکان موردنظر شما است، باید در مورد انتخاب چوب و لوازم ماهیگیری خود تصمیم بگیرید. متأسفانه فقط یک چوب وجود ندارد که این کار را انجام دهد، اگرچه بیشترِ ماهیگیری فیدر شما با یک چوب «سَر لرزان» (Quiver tip) انجام می‌‌شود؛ چوبی که نوک آن رنگ روشن دارد تا به تشخیص گزش‌‌های ماهی در هنگام ماهیگیری به روش کف‌‌خواب (Ledger) کمک کند. در اینجا چند گزینه برای شما وجود دارد.

چوب فیدر سبک یا «پیکِر» (Light Feeder / Picker)

در محدوده سبک‌‌تر، چوب‌‌های کوچک ۲٫۱ تا ۳ متری با نوک‌‌های ظریف وجود دارد. این چوب‌‌ها برای ماهیگیری در فواصل نزدیک‌‌تر در دریاچه‌‌های مصنوعی و طبیعی طراحی شده‌‌اند. شما معمولا این چوب را همراه با چرخ کوچک و نخی به قدرت حدود ۲ کیلوگرم برای ماهیانی مانند سیم و سفید رودخانه‌‌ای استفاده می‌‌کنید، و شاید برای صید کپور با نخی کمی قوی‌‌تر. اگر می‌‌خواهید فیدر را با دقت کامل به فاصله‌‌ای بیش از ۲۰ متر پرتاب کنید، این چوب مناسب نیست. متاسفانه با توسعه شدید لوازم کپورگیری مدرن، پیدا کردن این نوع چوب‌‌ها دشوار شده است؛ پس برای جستجوی بیشتر آماده باشید.

چوب فیدر متوسط (Medium / All Round Feeder)

در محدوده بعدی، چوب‌‌ها بلندتر و چندکاره‌‌ای داریم. اگر به دنبال پرتاب‌‌های بلندتر در یک دریاچه یا رودخانه هستید، این چوب‌‌ها با طول ۳٫۶ تا ۳٫۹ متر مناسب‌‌تر هستند. چوب‌‌های سبک‌‌تر برای صید ماهیان کوچک‌‌تر مثل سیم عالی هستند. آنها با نخ به قدرت حدود ۳ کیلوگرم و انواع متنوعی از فیدرها (بجز فیدرهای خیلی سنگین) به‌‌خوبی کار می‌‌کنند.

چوب فیدر سنگین یا فیدر متود (Heavy / Method Feeder)

اگر قصد پرتاب فیدر متود سنگین دارید، این همان چوبی است که باید داشته باشید. این چوب می‌‌تواند وزن‌‌هایی را پرتاب کند که ممکن است چوب‌‌های سبک‌‌تر را بشکند.

بی تردید باید از یک چرخ بزرگ‌‌تر با نخ حدود ۵ کیلوگرمی استفاده کنید. اگر قصد پرتاب وزن‌‌های سنگین به فواصل دور را دارید ممکن است به «پیش‌‌نخ ضربه‌‌گیر» یا شوک لیدر (Shock Leader) نیاز داشته باشید؛ چند متر انتهای نخ باید قوی‌‌تر باشد تا بتوانید فشار ناشی از پرتاب ریسه سنگین را بدون احتمال پارگی نخ مدیریت نمایید.

کدام نوع سر لرزان (Quiver)؟

یک سر لرزان متداول؛ در اینجا یک شب‌نما برای ماهیگیری در شب اضافه شده

بیشتر چوب‌‌های سر لرزان یا فیدر با چند تکه سر (یا نوک) قابل تعویض عرضه می‌‌شوند. مثل یک چوب کپوری کامل، آنها اغلب با عدد خمش (Test Curve) در واحد پوند (lb) معرفی می‌‌شوند. بدیهی است که هرچه این عدد بیشتر باشد، نوک چوب سفت‌‌تر خواهد بود. از عقل سلیم خود برای انتخاب درست استفاده کنید: یک دریاچه آرام صاف و یک ماهی خجالتی، نیاز به یک نوک باریک و بسیار حساس دارد. یک رودخانه قدرتمند و فیدر سنگین نیاز به نوکی بسیار سفت‌‌تر دارد.

ریسه‌‌های فیدر

فیدر متحرک، اتصال قلاب بلند (RUNNING FEEDER, LONGER HOOK-LINK)

مناسب برای ماهی‌‌های سنتی (سیم، سیم‌‌پرک، کپورچه) و آب‌‌های تمیز یا علفی.

برای ماهی‌‌های خجالتی، نخ اتصال قلاب بلندتر و نازک‌‌تر می‌‌تواند راه‌‌گشا باشد. در بسترهای تمیز، می‌‌تواند حدود ۳۰ تا ۴۵ سانتی‌‌متر باشد. اما اگر ماهی‌‌ها محتاط هستند یا بستر علفی است، طول بیشتر (تا حدود ۱۲۰ سانتی‌‌متر) می‌‌تواند به طعمه کمک کند تا بدون فرو رفتن در بستر در جای درستی قرار بگیرد. گاهی به‌‌کارگیری اتصال بلندتر و طعمه‌‌ای مثل نان، نوک زدن‌‌های بیشتری در پی خواهد داشت نسبت به زمانی که طعمه بیش از حد ته‌‌نشین می‌‌شود.

فیدر نیمه ثابت، اتصال قلاب کوتاه (SEMI-FIXED FEEDER, SHORT HOOK-LINK)

مناسب برای ماهی‌‌های بزرگ‌‌تر که تمایل به قلاب انداختن خود دارند (کپور، زردپر، سیم). ماهیگیری تجاری و دریاچه‌‌های کپوری.

این روشی جدیدتر و رایج‌‌تر برای ماهیگیری در دریاچه‌‌های مصنوعی یا طبیعی با ماهی‌‌های بزرگ است. برای بهبود عملکرد، یک اتصال کاملا کوتاه (حدود ۵ تا ۸ سانتیمتر) را امتحان کنید. ریسه مویی (Hair rig) بهترین نوع نمایش طعمه و بیشترین احتمال گیر افتادن ماهی را فراهم می‌‌کند و با یک فیدر بزرگ، نخ قوی‌‌تر و طعمه‌‌ای بزرگ مانند بویله دوتایی، این ریسه می‌‌تواند برای کپورهای بزرگ‌‌تر نیز کاربردی باشد.

هشدار! ریسه شما بی‌‌خطر است؟

لطفا دقت کنید. این ریسه دو خطر احتمالی دارد: چوب به داخل آب کشیده شود یا لوازم بی‌‌کیفیت منتهی به شکستِ ریسه و در نتیجه مرگ ماهی شود. به همین دلیل ریسه «نیمه ثابت» نامیده می‌‌شود. اغلب فیدرهای جدید لوله‌‌ای دارند که از طریق هرزگرد به‌‌راحتی به اتصال نخ قلاب تقریبا قفل می‌‌شوند. این چفت شدن به اندازه‌‌‌‌‌‌ای است تا ماهی را به قلاب گیر دهد و در صورت لزوم از جای خود خارج می‌‌شود تا اگر ماهی نخ را پاره کرده بتواند رها شود.

ریسه میانی – فیدر متحرک، اتصال قلاب نسبتا کوتاه (IN-BETWEEN RIG)

البته که ما می‌‌توانیم قوانین کلی خوبی تدوین کنیم ولی همیشه موارد استثنا وجود دارند. برخی ماهیگیران متخصص سرخ باله (ماهی کوچکی شبیه سیم پرک) از فیدر سنگین و نخ اتصال قلاب کوتاه برای ماهیگیری در فواصل دور استفاده می‌‌کنند. همچنین ماهیگیران ماهری نیز وجود دارند که اتصال بلندتر را برای صید کپورهای حساس به ترکیب سنتی (وزن سنگین و اتصال کوتاه) به کار می‌‌گیرند.

این ریسه را ماهیگیر اسطوره‌‌ای باب جیمز (Bob James) به من یاد داد و به ندرت من را ناامید کرده است. ریسه کاملا ساده است به شرطی که نسبت‌‌ها به درستی در نظر گرفته شوند، و برای همه ماهیان بزرگ‌‌تر مثل زردپر و لای‌‌ماهی فوق العاده خوب است. به اندازه ریسه فیدر متود زمخت نیست و به ماهی اجازه می‌‌دهد کمی بیشتر با طعمه حرکت نماید. این ریسه شبیه ریسه بولت (Bolt) عمل می‌‌کند یک ریسه متداول که وقتی ماهی وزن را حس می‌‌کند رم کرده و خودش را به قلاب گیر می‌‌دهد.

ترکیب بویله (جوشانده) دوتایی کوچک و قلاب تخصصی کوچک بی‌‌نهایت موثر است، اغلب خیلی بهتر از ریسه‌‌های تخصصی استاندارد. معتقدم دلیلش این است که قلاب‌‌های کوچک‌‌تر (مثل شماره ۱۰ یا ۱۲) با نیروی خیلی کمتری نسبت به قلاب‌‌های کپوری (اندازه ۴ تا ۸) در دهان ماهی نفوذ می‌‌کنند. من مطمئن نیستم چرا، ولی دو بویله کوچک‌‌تر نیز اغلب بهتر از یک بویله بزرگ کار می‌‌کنند.

ریسه‌‌های فیدر زیادی وجود دارند که می‌‌توانید امتحان کنید. ریسه هلیکوپتری برای ماهیگیری در فاصله دور بدون پیچ و تاب خوردن ریسه مناسب است. حتی بعضی از ماهیگیران از فیدرهای شناور استفاده می‌‌کنند یا یک چوب کاسی بلند (Pole) را برای انداختن فیدر متود در یک ناحیه برای کپور به کار می‌‌گیرند. من قصد دیکته کردن به شما را ندارم ولی توصیه می‌‌کنم قبل از انجام کارهای عجیب و غریب، با اصول اولیه آشنا شوید.

نکات تجربی

با دقت و زیاد پرتاب کنید

تمام هدف از ماهیگیری با فیدر، جذب ماهی‌‌ها به سمت طعمه و قلاب است. دو چیز خیلی مهم است. اولین مورد این است که به طور منظم پرتاب کنید تا به تدریج خوراک دهید و ماهی‌‌ها را جذب کنید. پرتاب کردن و ساعت‌‌ها بیکار نشستن، فایده‌‌ای ندارد؛ ماهی‌‌ها تمایل خود را از دست خواهند داد. حداقل هر پنج تا ده دقیقه پرتاب را تکرار کنید.

نکته حیاتی دیگر که باید به خاطر بسپارید دقت است. اگر طعمه میدانی را در چند جای مختلف بریزید، ماهی‌‌ها به‌جای متمرکز شدن در یک نقطه، پراکنده می‌‌شوند. به هر طریقی سعی کنید تا پرتاب‌‌های خود را در محدوده طعمه‌‌پاشی خود فرود آورید. گاهی اوقات ماهی‌‌های بزرگ‌‌تر محتاط‌‌تر هستند و کاملا وارد محوطه طعمه‌‌پاشی نمی‌‌شوند. ولی بهترین توصیه من این است که در ساحل دوردست نشانه‌‌ای در نظر بگیرید و بر روی پرتاب‌‌های مکرر در یک منطقه تمرکز نمایید. برای راهنمایی بیشتر، به بخش نکات در پایان مقاله مراجعه کنید.

ماهیگیری پربار در شرایط بد، باد و باران شدید! ماهیگیری با شناور غیرممکن بود.

در ماهیگیری با فیدر، نوک یا گزش ماهی را چطور تشخیص دهیم

قبلا درباره سَر لرزان (Quiver tip) صحبت کردیم، همان‌‌طور که از نامش پیداست با گزش ماهی می‌‌لرزد و تکان می‌‌خورد. اما کِی باید تقه بزنید؟ بنابر تجربه خودم، بهتر است از لرزش‌‌های ریز چشم‌‌پوشی کنید؛ این تکان‌‌ها فقط نوک‌‌های کوچکی هستند و ماهی در حال آزمایش طعمه است. در عوض صبر کنید تا سرِ چوب بیشتر خم شده یا به سمتی کشیده شود.

حقیقت این است که باید متناسب با شرایط عمل کنید. ممکن است روزی در صید سیم پرک‌‌ها، هنگام دریافت گزش‌‌های ظریف تقه بزنید و موفق شوید. با این حال اگر ماهی سیم یا کپور بزرگ‌‌تری در آنجا حضور دارد، معمولا بهتر است که توصیه‌‌های سنتی را اجرا کنید و منتظر گزش‌‌های شدیدتر بمانید. بیشتر لرزش‌‌ها و کشش‌‌های ریز از حرکت ماهی‌‌ها و تکان خوردن فیدر ناشی می‌‌شود.

ده نکته برتر در ماهیگیری با فیدر

۱- گوش به زنگ باشید و نزدیک چوب بمانید. در حالت راحتی بنشینید تا بتوانید به سرعت چوب را بردارید (سعی کنید پایین چوب را روی ران خود قرار دهید).

۲- وقتی از فیدر ماگوت (لارو مگس) استفاده می‌‌کنید، همیشه اول طعمه قلاب را بزنید و سپس فیدر را پر کنید. وگرنه هنگام طعمه زدن، ماگوت‌‌ها روی پای شما می‌‌ریزند.

۳- زمان بین پرتاب‌‌ها را دقیق رعایت کنید (حتی می‌‌توانید از کرونومتر استفاده کنید!). هر بار که فیدر را پرتاب می‌‌کنید در واقع زنگ غذا را به صدا درمی‌‌آورید. ماهیگیران فعال نسبت به افراد تنبل بیشتر ماهی می‌‌گیرند.

۴- از پیچ خوردن ریسه در هنگام پرتاب ناراحت هستید؟ اگر بله، دو مورد را می‌‌توانید امتحان کنید. یکی ریسه حلقه (Loop Rig) است [منظور نویسنده را متوجه نشدم!]. دیگری هم استفاده از لوله ضدپیچش (Anti-tangle sleeve) است. این لوله‌‌ها روی هرزگردهای کوچک قرار می‌‌گیرند و کمک می‌‌کنند تا ریسه بدون گیر باشد.

۵- از یک اتصال قفلی (Snap) استفاده کنید تا بتوانید فیدرها را در طول یک جلسه ماهیگیری تعویض نمایید. به این ترتیب مثلا اگر باد شدیدتر شد می‌‌توانید از فیدر سنگین‌‌تری استفاده کنید، یا اگر می‌‌خواهید مقدار طعمه‌‌پاشی را کم کنید فیدر کوچک‌‌تر یا سرب خالی به کار بگیرید.

صید زردپر با فیدر؛ فیدر ۵۰ گرمی برای این رودخانه عریض با جریان آب قوی موردنیاز بود. (Dominic Garnett)

۶- برای صید کپور و زردپر، فیدر را به‌جای سرب‌‌های معمولی امتحان کنید. با این کار می‌‌توانید در خرید کیسه‌‌های PVA صرفی‌‌جویی کنید و اغلب روش بهتری هم است چون شما را به پرتاب‌‌های مکرر و جذب ماهی تشویق می‌‌کند به‌جای این‌‌که بعد از پرتاب فقط منتظر بمانید.

۷- به‌‌کارگیری گیره نخ چرخ (Line clip) ساده‌‌ترین راه برای داشتن پرتاب‌‌های دقیق فیدر در یک نقطه است. البته اگر ماهی کپور بزرگی در منطقه باشد، این روش می‌‌تواند فکر خوبی نباشد. می‌‌توانید به جای این کار، یک نخ بافته یا کاموایی را به عنوان علامت روی نخ اصلی گره بزنید و فاصله را دقیق پیگیری کنید.

۸- کمی دست‌‌کاری می‌‌تواند برای بهبود فیدرهای شما مفید باشد. می‌‌توانید سوراخ‌‌ها را بزرگ‌‌تر کنید یا آنها را ببندید تا طعمه‌‌ها آهسته‌‌تر آزاد شوند. همچنین می‌‌توانید وزن را اضافه کنید. هر طور که صلاح می‌‌بینید تغییر دهید.

۹- تا کنون در مورد زمان استفاده نکردن از فیدرها صحبتی نکردیم. در فواصل نزدیک یا مناطق کم‌‌عمق، می‌‌تواند روش درستی نباشد مخصوصا زمانی که ماهی ممکن است به راحتی بترسد.

۱۰- تصور نکنید که ماهیگیری با فیدر فقط برای ماهیان نسبتا کوچک مناسب است. تقریبا همه ماهی‌‌ها غذای رایگان را دوست دارند. فیدرهای بزرگ‌‌تر هم برای ماهیگیری در دریا و صید اردک‌‌ماهی خوب هستند. خارج از چارچوب فکر کنید و نتایج می‌‌تواند درخشان باشد.

نویسنده: دومنیک گارنت (Dominic Garnett)
مترجم: نوید عباسی کهن